بروز رسانی 1401/10/01

حق حبس به چه معنا است؟

در قراردادهایی که دو طرف تعهداتی را بر عهده می گیرند، هر دو طرف حق حبس دارد.

این موضوع حتی در ازدواج و عقد هم معنی دارد و زوجه حق حبس دارد.

اما مانند هر موضوع دیگری این بحث هم شرایط و ویژگی های خاص خودش را دارد.

استفاده از این حق می تواند تا حد زیادی، مراجعه به دادگاه ها و دادسراها را کاهش دهد.

در این نوشته حق حبس و جوانب مختلف آن را با همدیگر بررسی خواهیم کرد.

حق حبس به چه معنا است؟

حق حبس به این معنی است که هر یک از طرفین قرارداد، انجام تعهدات خودش را مشروط به انجام تعهد طرف مقابل بکند.

یعنی تا زمانی که طرف مقابل تعهداتش را انجام نداده است، ما هم تعهداتمان را انجام نخواهیم داد.

حق حبس در قانون به این صورت بیان شده است:

ماده ۳۷۷ قانون مدنی: هر یک از بایع و مشتری حق دارد از تسلیم مبیع یا ثمن خودداری کند تا طرف دیگر حاضر به تسلیم شود

مگر این که مبیع یا ثمن ‌موجل باشد در این صورت هر کدام از مبیع یا ثمن که حال باشد باید تسلیم شود.

این موضوع فقط در قراردادهای معوض مطرح می باشد و قراردادهای غیر معوض را شامل نمی شود.

برای آشنایی بیشتر این نوع قرارداها پیشنهاد می کنیم نوشته ی تفاوت عقد معوض و عقد غیر معوض را مطالعه بفرمایید.

برای روشن تر شدن موضوع فرض کنید که شما یک خانه را خریده اید و می خواهید در آن ساکن شوید.

در این حالت شما می توانید پرداخت پول را به تحویل خانه مشروط کنید.

همچنین فروشنده هم می تواند تحویل خانه را تا زمانی که پول را پرداخت نکرده اید، به تعویق بیندازد.

حق حبس چه شرایطی دارد؟

قراردادی که می خواهیم حق حبس را در آن اجرا کنیم باید شرایط خاصی داشته باشد.

این شرایط شامل موارد زیر می باشد:

1- قرارداد معوض باشد

این حق در قراردادهای غیر معوض، اعتبار و معنا پیدا نمی کند.

چرا که در عقد معوض است که دو طرف متعهد می شوند که مال یا خدماتی به همدیگر ارائه دهند.

2- تعهدات دو طرف باید همزمان باشد

اگر در قراردادی ذکر شود که یک نفر باید تعهد خود را انجام دهد، سپس طرف مقابل تعهد خود را انجام دهد؛ در این مورد حق حبس وجود ندارد.

برای مثال شما با یک نفر قرارداد می بندید که به صورت پیمانکاری خانه شما را تعمیر کند

و در قرارداد قید می کنید که پرداخت اجرت مشروط به اتمام کار است.

در این حالت دیگر پیمانکار نمی تواند ادعا کند، تا زمانی که پول پرداخت نشود کار را شروع نمی کنم.

3- حق حبس در مورد عوض اصل معامله معنا دارد

این حق در مورد مال یا خدماتی که در قرارداد عینا نوشته شده است، اجرا می شود.

بنابراین اگر در قراردادی که برای تحویل اتومبیل نوشته می شود

قید شده باشد که اتومبیل بدون هیچ مشکلی تحویل می گردد، اگر ماشین مشکلی داشته باشد

خریدار می تواند از حق حبس استفاده کند.

اما اگر چنین بندی وجود نداشته باشد، خریدار نمی تواند از این حق برای تعمیر موتور استفاده کند.

آیا نیاز است که حق حبس در قرارداد بیان شود؟

این حق از حقوق طبیعی است و با بستن قرارداد معوض ایجاد می شود.

بنابراین اگر در یک عقد به آن اشاره ای نشده باشد، باز هم یک قانون است و باید اجرا شود.

مگر در صورتی که دو طرف از این حق خود انصراف دهند.

یا شرایطی وجود داشته باشد که این حق را برای هر دو طرف یا یکی از آن ها از بین ببرد.

در چه مواردی استفاده از حق حبس ممکن نیست؟

در برخی از موراد امکان استفاده از این حق وجود ندارد. این شرایط به صورت زیر می باشند:

1- توافق دو طرف

اگر دو طرف معامله که هیپکدام در این مورد حقی نداشته باشند، توافق آن ها بر هر قانون دیگری مقدم است

و در مراجع قانونی، مبنا را بر توافق دو طرف می گذارند.

2- پس از انجام تعهد این حق دیگر وجود ندارد

اگر یک نفر تعهدات خود را اجرا کردف نمی تواند برای مجبور کردن طرف مقابل از قانون حق حبس استفاده کند.

برای مثال اگر یک خودرو را از یک نفر خریده باشید،

به محض اینکه خودرو را  تحویل گرفتید، دیگر نمی تواند درخواست حبس مال بدهد.

3- فسخ قرارداد

فسخ قرارداد قبل از اینکه تعهدات دو طرف اجرا شده باشد

باعث می شود، حق حبس هم از بین برود.

چرا که دیگر عقذی وجود ندارد که بخواهند به آن عمل کنند.

بیشتر بخوانید: فسخ قرارداد ملکی چه شرایطی دارد؟