بروزرسانی در تاریخ 1400.06.01
نفقه چیست ؟
نفقه چیست ؟
از از ریشه انفاق به هزینه ها و مخارج و مایحتاج معاش اطلاق می شود که
در ماده 1107 قانون مدنی تعریف و مصادیق آن احصاء شده است بدین شرح
(نفقه عبارت است از مسکن، البسه، غذا و اثاث البیت که بطور متعارف با وضعیت زن متناسب باشد و
خادم در صورت عادت زن به خادم یا احتیاج او بواسطه مرض یا نقصان عضو.)
فلسفه نفقه:
قانون گذار در ماده 1105 قانون مدنی رد رواط زوجین ریاست خانواده را از
خصایص شوهر دانسته بر همین مبیا در مقابل این حق تکلیف بسیار مهم و حیاتی نیز بر دوش وی نهاده است
که همان تکلیف اعطای نفقه است و در مقابل این تکلیف حقی برای زن مفروض است که آن مطالبه نفقه با
رعایت شرایط آن (مثل تمکین و…)است.
البته این در رابطه بین زوجین است و در مورد نفقه اقارب و اولاد شرط خاصی وجود ندارد و
این وظیفه محدود به زمان کودکی یا به سن رشد رسیدن نیست
بلکه طبق ماده1197 قانون مدنی شرط استحقاق نفقه، ندار ودن و نداشتن منبع مالی است .
شرایط نفقه چیست ؟
در رابطه زوجین ، همانطور که بیان شد تکلیف نفقه بر دوش شوهر است البته
در صورتیکه زن تمکین داشته باشد زیرا طبق ماده 1108 ق.م هر گاه
زن بدون مانع شرعی از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود.
تمکین به معنای ادای وظایف زوجیت وبه دسته تمکین عام وخاص تقسیم می شود.
تمکین عام به معنی انجام وظایف خانوادگی و اطاعت از شوهر و پذیرفتن ریاست شوهر
بر خانواده و نظرات وی درمورد تربیت فرزندان ، امور خانوادگی و امور و روابط اجاماعی است.
و تمکین خاص به معنی برآورده کردن درخواست های جنسی زوج است.
در صورت عدم تمکین زن ناشزه بوده و استحقاق نفقه را نخواهد داشت .
عذر موجه که در ماده 1108 بیان شده خوف مالی و شرافتی و بدنی است
که با اثبات آن زن از محرومت نفقه معاف میشود.
اصل بر تمکین است و مرد با نشوز را ثابت کند.
البته نکته قابل توجه این است که نفقه از متفرعات نکاح دائم است نه موقت مگر ضمن عقد شرط نفقه شود.
طبق ماده 1190 قانون مدنی نفقه فرزندان بر عهده پدر است اعم از اینکه حضانت
آنها به عهده پدر باشد یا مادر یا هر شخص دیگر.در صورت وفت پدر یا عدم استطاعت
مالی او این وظیفه به ترتیب عهده جد یا اجدادپدری، مادر،جد یا اجداد مادری است.
در رابطه با شرایط تعلق نفقه به اقارب ماده 1136 ق.م
مقرر داشته که در روابط بین اقارب رابطه انفاق فقط اقارب در خط عمودی اعم از صعودی یا نزولی متصور است.
شرایط استحقاق و الزام به نفقه در روابط بین اقارب در مواد 1197 و1198 ق.م بیان شده بدین شرح
که شرط استحقاق نفقه خویشاوند ندار بودن و نداشتن منبع مالی است و کسی ملزم به پرداخت نفقه است
که تمکن مالی داشته و بتواند بدون اینکه به مضیقه بیفتد بتواند نفقه دهد.
نکته دیگر اینکه رابطه انفاق بین اقارب بصورت متقابل است بر خلاف رابطه انفاق بین زوجین؛
برای مثال همانطور که پدر غنی وظیفه انفاق فرزند ندار خود را دارد فرزند غنی نیز وظیفه تامین نفقه
پدر ندار خود را عهده دار می باشد. در ضمن در رابطه انفاق اقارب برخلاف رابطه زوجین، فقط نفقه حال قابل مطالبه است نه گذشته.
ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه:
عدم پرداخت نفقه دارای دو ضمان اجرای حقوقی و کیفری است ضمانت اجرای کیفری با
موضوع جرم ترک انفاق فقط در مورد نفقه زوجه صادق است آن هم فقط در رابطه با نفقه حال او اما
در رابطه با نفقه گذشته او و نفقه اقرب فقط طرح دعوای حقوقی ممکن است.
ضمانت اجرای حقوقی به این صورت است که دعوا در دادگاه حقوقی خانواده محل اقامت خوانده مطرح می شود.
در مورد نفقه زوجه دادگاه میزان نفقه را مشخص و زوج را به پرداخت آن محکوم می کند
در صورت عدم اجرای آن از اموال شوهر پرداخت می کند و در صورتی که مال نداشته باشد زن حق طلاق خواهد داشت.
ضمانت اجرای کیفری جرم ترک انفاق در ماده 53 قانون حمایت خانواده مصوب اسفند1391
بیان شده بدین شرح که هرکس با داشتن استطاعت مالی نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد
یا از تادیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امناع کند به حبس تعزیری درجه6 محکوم می شود.
تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و در صورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزایی یا اچرای مجازات موقوف می شود.
تبصره:
امتناع از پرداخت نفقه زوجه ای که به موجب قانون مجاز به عدم تمکین است و
نفقه فرزندان ناشی از تلقیح مصنوعی یا کودکان تحت سرپرستی مشمول مقررات این ماده است.
