بروز رسانی 1401/09/01

عقد ضمان چیست؟ و چه کاربردهایی دارد؟

در قوانین ایران انواع مختلفی از عقد پیش بینی شده است که یکی از آن ها عقد ضمان می باشد

شناخت انواع عقد به ما کمک می کند که در انتخاب و عقد قراردادهای مختلف، به صورت دقیق تری عمل کنیم.

قراردادهای مختلف همواره جای بحث و جدل داشته اند.

و معمولا قرادادهایی که طرفین با آگاهی کامل آن را امضا نمی کنند

معمولا در مراحل بعدی دچار شکست و یا تغییرات بسیار خواهند شد.

در این نوشته مشاوره حقوقی به بررسی عقد ضمان و کاربردهای آن در روابط بین طرفین خواهیم پرداخت.

عقد ضمان چیست؟

عقد ضمان نوعی از قرارداد است که در آن یک نفر پرداخت هزینه های فرد بدهکار را بر عهده می گیرد.

در واقع عقد ضمان بین سه نفر منعقد می گررد:

1- بدهکار یا مضمون عنه؛

2- بستانکار یا مضمون له؛

3- ضامن.

در حقیقت ضامن پرداخت بدهی های فرد بدهکار با را برعهده می گیرد

و در صورتی که فرد بدهکار نتواند بدهی خود را در زمان معین پرداخت کند

فرد بستانکار می تواند طلب خود را از ضامن درخواست کند

و فرد بدهکار الزامی به پرداخت حقوق بستانکار ندارد.

آیا عقد ضمان فقط در قراردادهایی که پول در میان است مهتبر می باشد؟

در نر داشته باشید که این قرارداد در انواع معامله ها و قراداها مورد توجه قرار گرفته است.

برای مثال ضمانت نامه های بانکی مشهورترین مثال های این نوع قرارداد هستند.

که در آن انواع قرارداد و خدمات تحت عنوان عقد ضمان، تضمین دریافت می کنند.

اوصاف و شرایط عقد ضمان

از آنچه که تا کنون بیان شد اینگونه برداست می شود

که این عقد دارای شرایط زیر می باشد:

1- ضمان عقدی عهدی است

رکن اصلی ضمان تعهدی است که ضامن برای پرداخت دین مضمون عنه قبول می کند.

بنابرین ضمان عقدی است عهدی که بین ضامن و بستانکار منعقد می گردد

و بنا بر ماده ۶۸۵ قانون مدنی در ضمان رضای مدیون اصلی شرط نیست.

بلکه بدون رضایت او هم می توان عهد بست.

2- رضایی و سبب انتقال دین بودن ضمان

به این معنی که این نوع قرارداد فقط به رضایت طرفین (ضامن و طلبکار) نیاز دارد

و به هیچ تشریفات دیگری نیاز ندارد.

پس صرف تراضی و توافق ضامن و طلبکار برای اجرای این عهد کافی می باشد.

3- معوض بودن عقد ضمان

برخی به اشتباه فکر می کنند که ضامن به صورت رایگان پرداخت طلب های طلبکار را بر عهده می گیرد

این دیدگاه در تمامی موارد درست و صحیح نمی باشد.

بلکه باید در نظر داشته باشید عقد ضمان ممکن است رایگان باشد

یا در ازای دریافت مال یا پول دیگری ضامن پرداخت بدهی های فرد بدهکار را بر عهده می گیرد.

برای مثال ضمانت نامه های بانکی از نوع غیر رایگان این عقد هستند.

4- ضمان عقدی تبعی است

به این معنی که شرایط و آثار آن تابع دینی است که مدیون به طلبکار داشته است.

در نتیجه اگر دینی وجود نداشته باشد، این نوع عقد هم ممکن نخواهد بود.

5- مسامحه بود ضمان

هدف از عقد ضمان کمک به فرد مدیون و آسان کردن راه برای او می باشد.

در نتیجه این عقد برای سودجویی و کسب درآمد تشریح نشده است.

در نظر داشته باشید که این جنبه از ضمان علاوه بر بحث اخلاقی بودن آن از نظر حقوقی هم در احکام آن تاثیر دارد.

به این معنی که ار ضامنی در ازای پرداخت دینِ مدیون از او طلب بیشتری درخواست کند

عقد جایز نیست و از نظر حقوقی این عقد باطل می باشد.

6- ضمان عقدی است لازم

بر اساس ماده ۷۰۱ قانون مدنی
ضمان عقدی است لازم و ضامن یا مضمون‌له نمی توانند آن را فسخ کنند

مگر در صورت اعسار ضامن به طوری که در ماده ۶۹۰ مقرر است

یا در صورت بودن حق فسخ نسبت به دین مضمون‌له و یا در صورت تخلف از مقررات عقد.

پس برای فسخ این نوع قراردا ازم است یکی از شرایط بالا وجود داشته باشد.

از طرفی دیگر در ماده ۶۹۰ قانون مدنی اینگونه بیان شده است:

در ضمان شرط نیست که ضامن مالدار باشد لیکن اگر مضمون‌له در وقت ضمان به عدم تمکن ضامن جاهل بوده باشد

می تواند عقد‌ ضمان را فسخ کند ولی اگر ضامن بعد از عقد غیر ملی شود مضمون‌له خیاری نخواهد داشت.

شرایط صحت عقد ضمان

برای اینکه ضمان عقدِ درستی باشذ باید دارای شرایط زیر باشد:

1- مورد ضمان باید مال باشد و تفاوتی وجود ندارد که عین یا منفعت باشد؛

2- مورد ضمان باید در ذمه باشد، چرا که ضمان مبتنی بر انتقال است و تا در ذمه نباشد، منتقل نمی‌شود؛

3- مورد ضمان باید معین باشد چرا که ضمان یکی از چند دین، به نحو تردید باطل است.

در رابطه با مورد سوم ماده ۶۹۴ قانون مدنی اینگونه بیان شده است

علم ضامن به مقدار و اوصاف و شرایط دینی که ضمانت آن را می نماید شرط نیست

بنابراین اگر کسی ضامن دین شخص بشود بدون ‌اینکه بداند آن دین چه مقدار است ضمان صحیح است

لیکن ضمانت یکی از چند دین به نحو تردید باطل است.